refraktor TS Photoline Triplet APO 115/800 OTA

[Siofor]

PS
@ Siofor - próbowałeś może sprawdzić jaką najciaśniejszą parkę uda się Ci rozdzielić tym 115/800?

Hej. Dziś były dość dobre warunki (jak na okolice Gliwic - Bortle5) seeing 7/10 niezła przejrzystość. Trochę szybko rosiło, ale ogólnie nieźle. Przetestowałem 115/800 na ciasnych podwójnych.
Na pierwszy ogień epsilony Lutni rozdzielenie o włos 12.5mm (64x) bezdyskusyjnie z wyraźną czarną szczeliną - 9mm. Potem Mu Cygni (separacja 1,7") rozdzielone w 5,5mm Meade -145x, wyraźna czarna szczelina 4,4mm Siebert SS3 -181x . Na finał Pi Aquilae - separacja 1,46". Efekt taki jak poprzednio. Zauważalnie 145x w 5.5mm, wyraźnie w 4.4mm - 181x. Odniosłem wrażenie że to nie koniec możliwości i muszę poszukać w tabelach czegoś o separacji 1.2-1.3 i powalczyć.
W tych powiększeniach (tj do ok 200x) gwiazdy jak szpilki.

[kjacek]

Czy ja dobrze rozumiem, że aby zobaczyć w tym refraktorze krążki dyfrakcyjne, muszę użyć okularu z ogniskową 4mm lub mniej I wyostrzyć na średnio jasnej gwiazdce?
Np na jakiejś gwieździe ze skrzydeł Łabędzia.
Do tego ciemne niebo.

[tomeczz]

Czy ja dobrze rozumiem, że aby zobaczyć w tym refraktorze krążki dyfrakcyjne, muszę użyć okularu z ogniskową 4mm lub mniej I wyostrzyć na średnio jasnej gwiazdce?
Np na jakiejś gwieździe ze skrzydeł Łabędzia.
Do tego ciemne niebo.

Celuj w powiekszenie 120-150x lub jak jest dobry seeing to ciut wiecej. Krazki dyfrakcyjne widac swietnie w dobrej soczewce na epsylonach lutni czy ksiezycach jowisza. Ostatnio je tez widziałem na Wedze wobec tego jasnosc gwiazd ma drugorzedne znaczenie wzgledem jakosci optyki i seeingu.

Odsylam Cie do postu Pana Janusza cytowanego wczesniej - jak te krazki wygladają i czego szukac.

powodzenia i pozdrawiam

[kjacek]

Dziękuję za podpowiedź.
Artykuł Janusza związany jest bardziej z Newtonem, ale nie tylko.
Jak wyglądają krążki, to ja wiem. Jak powstają, też. Potrzebna szczelina dyfrakcyjna.

Chodziło mi o praktyczną stronę zagadnienia.
Jakie powiększenie w tym konkretnym refraktorze, w jakich warunkach.

[JSC]

Hej. Dziś były dość dobre warunki (jak na okolice Gliwic - Bortle5) seeing 7/10 niezła przejrzystość. Trochę szybko rosiło, ale ogólnie nieźle. Przetestowałem 115/800 na ciasnych podwójnych.
Na pierwszy ogień epsilony Lutni rozdzielenie o włos 12.5mm (64x) bezdyskusyjnie z wyraźną czarną szczeliną - 9mm. Potem Mu Cygni (separacja 1,7") rozdzielone w 5,5mm Meade -145x, wyraźna czarna szczelina 4,4mm Siebert SS3 -181x . Na finał Pi Aquilae - separacja 1,46". Efekt taki jak poprzednio. Zauważalnie 145x w 5.5mm, wyraźnie w 4.4mm - 181x. Odniosłem wrażenie że to nie koniec możliwości i muszę poszukać w tabelach czegoś o separacji 1.2-1.3 i powalczyć.
W tych powiększeniach (tj do ok 200x) gwiazdy jak szpilki.

No ciekawe jaka jest granica w polskim seeingu, bo to chyba już seeing w tym wypadku zacznie mieć decydującą rolę.
Kiedyś chciałem uzyskac info co można rozdzielić kilkunasto-calowym Newtonem, ale jakoś nie znalazłem chętnych do opisu... :/

@Siofor - Dzięki za testy i opis! Próbuję ustalic sensowną granicę wielkości teleskopu (na polskie warunki atmosferyczne) do rozdzielania gwiazd (czy taka istnieje?)

[tomeczz]

Dziękuję za podpowiedź.
Artykuł Janusza związany jest bardziej z Newtonem, ale nie tylko.

tytuł cytowanego wczesniej postu Pana Janusza jest newtonowy, ale grafika i opis jest właściwy refraktorowi (mowie tylko o pierwszym poscie JanuszaP).
W kazdym układzie optycznym wystąpią krązki dyfrakcyjne i pierscienie dyfrakcyjne.
W newtonie jednak centralna obstrukcja + czteroramienny pająk synciany wprowadzają tak duże zniekształcenia fal, że krązki i pierscienie są zupełnie pojechane - już z definicji budowy newtona. Rzuc okiem na poniższą grafikę co z punktowym zrodłem swiatła robi czteroramienny pająk trzymający lustro wtórne w idealnym seeingu. A w symulacji brakuje jeszcze obstrukcji w postaci lustra wtórnego!!!

Układy z centralną tylko obstrukcją jak sct czt maki dadzą widoczne krązki, w nieco innym układzie niz ma to miejsce w refraktorze (mozna to wygooglowac w grafikach).

W zasadzie nie powinnismy mowic w jakim powiekszeniu powstana krazki widoczne dla ludzkiego oka. Winny byc widoczne w sytuacji gdy zrenica wyjsciowa jest mniejsza niz 1. Przy refraktorze o aperturze 115mm musimy miec powiekszenie wieksze niz 115x. Im wiekszy refraktor (i w zasadzie kazdy uklad optyczny czy to sct czy newton) tym trudniej zobaczyc te krazki bo ciezko o dobry seeing w Polsce na powiekszenia np 200x dla teleskopow 8 czy 10 calowych

[tomeczz]

No ciekawe jaka jest granica w polskim seeingu, bo to chyba już seeing w tym wypadku zacznie mieć decydującą rolę.
Kiedyś chciałem uzyskac info co można rozdzielić kilkunasto-calowym Newtonem, ale jakoś nie znalazłem chętnych do opisu... :/

@Siofor - Dzięki za testy i opis! Próbuję ustalic sensowną granicę wielkości teleskopu (na polskie warunki atmosferyczne) do rozdzielania gwiazd (czy taka istnieje?)

temat mnie kiedys interesował
pod tym linkiem jest naukowa analiza zagadnienia, ale jestem za głupi by to rozumiec.
Co jednak zrozumiałem jest dosc łatwo widoczne na pierwszym obrazku prezentującym widok tej samej gwiazdy przy srednim stałym seeingu w zaleznosci od apertury.
http://www.telescope-optics.net/seeing_and_aperture.htm

Z mojego doswiadczenia wynika i czytam tez tu i tam, że w Polsce czasem tylko zdażają sie warunki na powiekszenia 200x i wiecej. Ale to dosc indywidualna sprawa jak mocno na kogos działa jakosc seeingu.

[Siofor]

Muszę się wytłumaczyć z określenia potocznego "gwiazdy jak szpilki".
W refraktorze 115/800 Gwiazdy jak szpilki czyli odpowiednik 1 "najmniejszego piksela" na monitorze na który patrzymy z odległości dobrego widzenia - 30-40cm, czyli najmniejszą szerokość kątową (tj w zależności od wzroku 1-2 sekund kątowych) widzimy w zakresie źrenic wyjściowych 1,15-2,3mm (ta druga wartość to źrenica rozdzielcza. W zależności od wzroku bardziej komfortowo widzimy pojedynczy piksel w powiększeniu dającym źrenicę = Źr.rozdz/2 czyli 1,15mm.
Wg kryterium Rayleigh'a (po uproszczeniu) dla refraktora o D=115mm (4,5") najmniejsza rozdzielczość to:
138/115 (Dmm) lub 5,45/4,5 (D w calach). Wartości 138 dla mm (SI) i 5,45 dla " są przyjmowane a'priori.
W obu wyliczeniach wychodzi 1,2' (sekundy kątowej). Rozmiar widocznej gwiazdy która poniżej źrenicy wyjściowej 1,15mm przypomina malutką tarczkę (ale już nie piksel) wynosi trochę mniej niż 2x1,2' czyli 2,4' (sekundy kątowej). Dla czego piszę trochę mniej - bo wartość 2x Rayleigh Limit to tzw Airy disc i obejmuje "jasną tarczkę" i połowę pierwszego ciemnego prążka (czyli środek ciemnego prążka - wyjaśnia to rysunek minimum fali). Pierwszy jasny prążek jest już poza Airy dyskiem. Przy refraktorze APO i gwiazdach 6-7mag pierwszy jasny prążek otrzymuje ok tylko 10% światła w stosunku do centralnej tarczki i w powiększeniach do 1,5-1,6D czyli w przypadku tego refraktora ok 180X najczęściej jest niewidoczny. Można go zobaczyć od ok. 1,8-2D, lub przy mniejszym powiększeniu ale na jaśniejszych gwiazdach powiedzmy w zakresie 1-4mag. (Rys1) Obserwowana przeze mnie Pi Aql to parka 6-7mag, więc widząc tylko małą tarczkę - która jest właściwym dyskiem refrakcyjnym (określanym w ang. Spurious disk), o regularnym kształcie "małej kulki" o wymiarach kilku przylegających do siebie pikseli określiłem to potocznym zwrotem "gwiazdy jak szpilki" (Rys2). Różnica w użytym określeniu jest jak pomiędzy dwoma otworami w papierze - jednym 0,1 mm czyli ledwo dostrzegalnym a np 0,2-0,3mm po przebiciu kartki cienką igłą na wylot. Przy tej wartości magnitudo - tj. 6-7 max. zdolność rozdzielcza 115/800 może osiągnąć wartość 1,2" pomniejszoną o 1/2 szer ciemnego prążka tj. ostatecznie w najlepszych warunkach ok. 1,05-1,1".
Co do definicji to o ile się orientuję dysk refrakcyjny czyli Spurious disk jest Airy dyskiem pomniejszonym o 1/2 szerokości pierwszej ciemnej obwódki (czyli min. fali) przed pierwszym jasnym prążkiem (prążkiem, którego z powodów opisanych powyżej nie widziałem). Sorry jeśli pokomplikowałem sprawę.
Ostatni rysunek (Rys3) przedstawia przybliżony obraz w pow>1.8-2D i/lub Mag 1-4.

Wszystkie rysunki zaczerpnięte z CN

[kjacek]

Piękne to przedstawiłeś.

[JSC]

Dzięki za ten post Siofor, bo mysle podobnie i mam nadzieje, ze to sie ostanie na forum, bo ostatnio jak cos takiego "wyprodukowałem" to niestety zostało usunięte (ze wzgledów zrozumiałych i z pełnym moim poparciem )

Dodałbym jeszcze do tego, ze wszelkie aberracje powodują zmniejszenie energii punktu centralnego i zwiększenie energii w pierścieniach. Zmniejszy się zatem zasięg naszego teleskopu (jak mniemam).

Następna sprawa to temperatura gwiazdy (a tym samym jej kolor) wydaje mi się, ze te bardziej niebieskie maja mniejsze dyski Airego (co byłoby zgodne ze wzorem)

I trzecia sprawa - dobrze jest jak jasność obydwu składników jest taka sama, bo ściemniając obraz (np. powiększeniem) możemy doprowadzić do tego, ze pierścienie jednego składnika wprawdzie znikną, ale drugi składnik zniknie całkowicie

[Siofor]

Dzięki JSC.
Ciekawe spostrzeżenie z tą barwą. Faktycznie krótsza fala powinna dać mniejszy dysk.
Co do równej jasności - dlatego właśnie wybrałem Pi Aql - bliska jasność obu składników 6.3+6.8. Może przy następnej dobrej nocy uda się z 36 And: 6.1+6.5; 1.05" To już by było na granicy limitu. Jak nie da rady to poszukam SAO 84572 : 7.5+7.9 (obok bety Her, 20' na S/E od NGC 6210), źródła podają separację od 1.1-1.3" lub Eps Ari: 5.2+5.6; 1.3" prawie w połowie drogi między Plejadami i Hamalem.

[Krzysztof_P]

Witam.

Moim byłym Edkiem Equinox 120 mm rozbijałem je spokojnie na parki iskierek przy pow.50-60X.
Obecnie co prawda nie Refraktorem ale swoim Makiem 180 mm STF MIRAGE rozbijam Epsilony , obydwie parki przy około 50-60X , taki Refraktor o już sporej Aperturze 115 mm powinien je spokojnie rozbić na małe idealne parki punkcików gwiazd też przy około takim samym powiększeniu 50-60X jeżeli tego nie robi przy dobrym czy średnim Seengu to na 90% obiektyw jest do kolimacji lub czego osobiście Ci nie życzę to Lipa a nie Refraktor i ma jakąś poważną wadę optyki.
Szkoda że mieszkam tak daleko od Ciebie gdyż w Krakowie , inaczej pofatygował bym się do Ciebie i sprawdził co jest nie tak.
Tak czy inaczej trzymam kciuki że wybrniesz z tego problemu , jak nie sam to z pomocą co najmniej osoby znającej się dobrze na rzeczy.W najgorszym wypadku wyślij Refraktor Januszowi do testu i ewentualnej kolimacji.Swoje Edki 80 mm , 100mm i 120 mm jak była taka potrzeba to sam kolimowałem do ideału.Potem nawet kolimowałem Tryplety jak Janusz we firmie pokazał mi i byłem przy rozbiórce mojego byłego Trypletu MEADE 127 mm.

Pozdrawiam Krzysiek.

[mkowalik]

Witam.
Moim byłym Edkiem Equinox 120 mm rozbijałem je spokojnie na parki iskierek przy pow.50-60X.
Obecnie co prawda nie Refraktorem ale swoim Makiem 180 mm STF MIRAGE rozbijam Epsilony , obydwie parki przy około 50-60X , taki Refraktor o już sporej Aperturze 115 mm powinien je spokojnie rozbić na małe idealne parki punkcików gwiazd też przy około takim samym powiększeniu 50-60X jeżeli tego nie robi przy dobrym czy średnim Seengu to na 90% obiektyw jest do kolimacji lub czego osobiście Ci nie życzę to Lipa a nie Refraktor i ma jakąś poważną wadę optyki.
:

A BDB 6" lub 8" Newton po przy takim samym powiększeniu 50-60x jak je rozbije?

[Krzysztof_P]

Witam.

Też je rozbije ale nie tak dobrze jak Mak czy refraktor kiedy widać czarne przerwy między składnikami w chwilach stabilności atmosfery , przede wszystkim ze względu na brak pająka gwiazdy są zdecydowanie bardziej punktowe jak i ich obrazy dyfrakcyjne są podobne do tych które wyżej przedstawili uczestnicy dyskusji.Newton też rozbije ale będą się bardziej ze sobą zlewały właśnie ze względu na pająka od LW.Newton też potrzebuje z tego względu większego powiększenia aby je dobrze podzielić i tym samym lepszego Seengu.Wiem to z praktyki po przerzuceniu kilkudziesięciu różnych sprzętów.SCT ze względu na dużą obstrukcję centralną też nie jest tu Królem podziału i stoi dalej za Makiem ale lepiej od Newtona , gdyż w SCT gwiazdy są bardziej "plackowate" niż w Dobrym Maku czy Wyśmienitym Refraktorze gdzie pod tym względem jest najlepiej i Refraktor wymaga najmniejszego powiększenia gdzie podział jest oczywisty.

Pozdrawiam Krzysztof.

[JSC]

Może i w 60x cos tam juz widać, ale generalnie to uzywa sie duzych powiększeń - po co sie katować
Perez obligatoryjnie używa 200x... 240x dla Newtonów 6" i 8"
http://www.perezmedia.net/beltofvenus/a ... _star.html

Tak przy okazji - znalazłem "podwójnie podwójne" w 300mm Newtonie (pow. 214x) http://www.asod.info/?p=1936


I dla porównanie w 150mm Newtonie z zalinkowanej powyzej strony Pereza



I moje wykonane wiele lat temu (refraktorek 70/900 pow.180x). Pamiętam jak dziś (bo pierwszy raz wtedy rozdzielałem Epsilony ) , że w mniejszym powiększeniu (w tym teleskopie) nie mogłem ich wtedy rozdzielić.

[chondryt]

Może i w 60x cos tam juz widać, ale generalnie to uzywa sie duzych powiększeń - po co sie katować
Perez obligatoryjnie używa 200x... 240x dla Newtonów 6" i 8"
http://www.perezmedia.net/beltofvenus/a ... _star.html

Tak przy okazji - znalazłem "podwójnie podwójne" w 300mm Newtonie


I dla porównanie w 150mm Newtonie z zalinkowanej powyzej strony Pereza


I moje wykonane wiele lat temu (refraktorek 70/900 pow.180x)

epsilony.jpg

Witam.
To co widać w kwadratach mniej więcej widziałem w moim Maku przy powerze 120x z tym że w Maku gwiazdki były idealnymi krążkami, {punktami}.

Pozdro...

[kjacek]

Dziękuję Wam wszystkim za pomoc.
Wrócę do sprawy w bardziej dogodnej chwili.
Poza tym nie mam zastrzeżeń do refraktora. Z mocowaniem kątówki poradziłem sobie naklejając taśmę teflonową na kątówkę (bez tego nie trzyma kątówki dostatecznie mocno).
Uzyskiwane obrazy są piękne.
W ES 20mm 100st czy ES 14mm 82deg.
Także w Naglerze typ 6 11mm 82deg.
Ale ES 20mm 100st po prostu wymiata . A ja lubię szerokie pola.

[wojt0000]

A BDB 6" lub 8" Newton po przy takim samym powiększeniu 50-60x jak je rozbije?

Z ciekawości wczoraj przy dobrych warunkach sprawdziłem sobie te słynne epsilony
Mój newton gso 8" który nie ma pewnie jakiejś super optyki rozbił je sensownie dopiero z okularem 7mm (es 14mm + barlow x2) czyli powiększenie 171x.
Z TS HR 9mm też już coś majaczyło ale rozdzielenie nie było wyraźne i jednoznaczne.
Z es-em 14mm czyli powiększenie 85x nie było żadnych szans więc nie wiem jaka by musiała być optyka w newtonie 8" (o 6" już nie wspominam) żeby rozdzielił je przy powiększeniu 50-60x
Na tym przykładzie widać wyraźnie przewagę refraktorów jeżeli chodzi o rozdzielczość dawanych obrazów.
Obserwowałem też księżyc refraktorem 80/400 i w powiększeniu 133x (TS HR 6mm + barlow x2) obraz był ostry jak brzytwa co też potwierdza powyższe.
Powiększenie 133x to 1,66 x średnica soczewki. Gdyby przełożyć to na lustro 8" to przy powiększeniu 332x (1,66x200) uzyskałbym rozbabraną kaszkę

[mkowalik]

A BDB 6" lub 8" Newton po przy takim samym powiększeniu 50-60x jak je rozbije?

Z ciekawości wczoraj przy dobrych warunkach sprawdziłem sobie te słynne epsilony
Mój newton gso 8" który nie ma pewnie jakiejś super optyki rozbił je sensownie dopiero z okularem 7mm (es 14mm + barlow x2) czyli powiększenie 171x.
Z TS HR 9mm też już coś majaczyło ale rozdzielenie nie było wyraźne i jednoznaczne.
Z es-em 14mm czyli powiększenie 85x nie było żadnych szans więc nie wiem jaka by musiała być optyka w newtonie 8" (o 6" już nie wspominam) żeby rozdzielił je przy powiększeniu 50-60x

Ja wczoraj rozbiłem swoim SW N150/1200 Epsilony w powiększeniu 110x, w 60x epsilony wygladały jak kreseczki, ale warunki wczoraj były kiepskie. Na Saturnie i Księżycu nie dało się dobrze wyostrzyć obrazu, bo tak falowało. Dzisiaj sprawdzę jak jest w SW N150/750. Żałuję, że nie mogę porównać jak to jest w Netwonie z bardzo dokładnie wykonanymi lustrami?

A czy ktoś z forumowiczów kupował te droższe (dokładniejsze) lustra z Orion'a? Widać różnicę w obrazach tak jak na stronie startowej Oriona http://www.orionoptics.co.uk , czy to zwykła propaganda?

[Krzysztof_P]

Witam.

Dokładności luster w Newtonie tu niewiele wniosą , tak jak pisałem wyżej , obraz Dyfrakcyjny jest spaprany przez Krzyż Pająka a im większe światło w teleskopie np. F4 to jeszcze gorzej ze względu na jeszcze większe LW.Edek 80 mm będzie widocznie lepszy od np. Newtona 8" pod tym względem rozbicia Epsilonów z czarną przerwą między składnikami i ładnymi punktowymi gwiazdkami przy mniejszym czy podobnym pow. niż z Newtona.Newtonem to ładnie pooglądamy obiekty np.DS a nie układy podwójne czy wielokrotne gwiazd.Do tego celu na pierwszym miejscu Refraktory a potem Dobre Maki , nawet Maczek SW 127 mm będzie do tego celu Bardzo Dobrym Wyborem.

Pozdrawiam Krzysztof.

[tomeczz]

Witam.

Moim byłym Edkiem Equinox 120 mm rozbijałem je spokojnie na parki iskierek przy pow.50-60X.
Obecnie co prawda nie Refraktorem ale swoim Makiem 180 mm STF MIRAGE rozbijam Epsilony , obydwie parki przy około 50-60X.

Pozdrawiam Krzysiek.

nie da sie rozdzielic epsylonow przy powerze 50-60x. najnizszy mozliwy zweryfikowany power to 66x z sugestią ze to na granicy percepcji. minimalny komfortowy power to 83x.

Nie chce mi sie cytowac postów EdZ z Cloudy Nights ktory prowadzil 5 lat amatorskie badania na ten temat i wszelkie inne insynuacje jak te mieszał z błotem.

epsylony najlepiej rozdzielac w malych powerach sprzetem o aperturze 80 max 100mm. w duzych aperturach i malych piwiekszeniach gwiazdy nie maja cechy krazka dyfrakcyjnego i ciasne podwojne po prostu sie troche zlewają. tzn widac ze sa 2 gwiazdy ale nie ma mozliwosci zobaczenia czarnej przerwy miedzy nimi.

duza apertura pomaga rozbic ciasne na duzych powerach.... ale sory 50x przy MakuCas 180 to niemozliwe...

[Krzysztof_P]

Zapraszam. Rozbijam obydwie parki swoim Makiem STF MIRAGE 180/1800mm z Naglerem 31 mm a to powiększenie w tym układzie z moim Makiem 58X.

nie da sie rozdzielic epsylonow przy powerze 50-60x. najnizszy mozliwy zweryfikowany power to 66x z sugestią ze to na granicy percepcji. minimalny komfortowy power to 83x.

Może mam Sokoli Wzrok ale takie są fakty i na forum Zawsze staram się pisać rzetelnie i prawdę wziętą z praktyki aby dobrze służyła Wszystkim zainteresowanym użytkownikom. Raczej nie wstawiam Bajek Marketingowych aby zwiększać komuś np. sprzedaż , wręcz przeciwnie , wolę pojechać oficjalnie po Lipie ale za to jest to prawda a nie bujdy Marketingowe Producentów Sprzętu.Swego czasu byłem kierownikiem działu handlowego w jednej z firm , więc wiem doskonale jakie zabiegi wykonuje się w handlu aby komuś coś wcisnąć i zarobić.

Pozdrawiam Krzysztof.

[lolak89]

W maku 127 z okularem 25 mm czyli powiększenie około 60x raz jedyny udało mi się dojrzeć przerwę w jednej z par przy dobrych warunkach, w 125x bez problemu rozdzielone.

[JSC]

Nie chcę tutaj sugerować, ze ktoś nie widział Epsilonów (tym bardziej tak doświadczeni obserwatorzy nieba), ale chciałbym zwrócić uwagę, ze niekiedy, przy dużym blasku punktu świetlnego może się zdarzyć, ze widzimy go podwójnie (zwykle to wynika z chorób oczu, nierówności rogówki, nawet migreny, itd...), dlatego ważne jest aby obserwować parki równocześnie, bo wtedy raczej nie popełnimy błędu w ocenie, gdyż parki te sa do siebie niemal prostopadłe, a przy zniekształceniu przez oko, byłyby pewnie równoległe do siebie.

[Krzysztof_P]

Witam.

Oczywiście znajomość położenia składników to podstawa i daje nam prawdziwy rzeczywisty obraz , czy rozbite czy też nie , ja rozbijam je przy 58X swoim Makiem i wiem jak są położone względem siebie.Oczywiście przeważnie oglądam je przynajmniej przy 100X , ale rozbicie jest już jak piszę przy 58X.

Pozdrawiam Krzysztof.