Polak leci w kosmos. Celem rozwój i edukacja2025-06-07. Mateusz Mitkow
Już za kilka dni na Międzynarodową Stację Kosmiczną poleci dr Sławosz Uznański-Wiśniewski. W trakcie misji przeprowadzi kilkanaście eksperymentów polskich firm i instytucji, a także zrealizuje program edukacyjny.
9 czerwca br. drugi Polak w historii weźmie udział w misji kosmicznej. Dr Sławosz Uznański-Wiśniewski będzie także pierwszym Polakiem, któremu będzie dane wejść na pokład Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS). W misji naukowo-technologicznej Ax-4, organizowanej przez firmę Axiom Space, wezmą udział również Peggy Whitson (USA), Shubhanshu Shukla (Indie) oraz Tibor Kapu (Węgry).
Załoga misji Ax-4 wyruszy na Międzynarodową Stację Kosmiczną z legendarnej platformy LC-39A w Centrum Kosmicznym Kennedy’ego na Florydzie za pomocą rakiety nośnej Falcon 9.
Polskie eksperymenty
Dla Axiom Space będzie to najbardziej intensywna misja badawcza, jaka została do tej pory przeprowadzona przez firmę. Podczas trwającej około 14 dni misji, astronauci mają wykonać ponad 60 aktywności naukowych i popularyzatorskich na pokładzie ISS. Polska przygotowała 13 eksperymentów we współpracy z Europejską Agencją Kosmiczną. Otwiera to nowe możliwości do rozwoju polskich technologii kosmicznych i nauki.
Możliwość prowadzenia badań na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej będzie jak dotąd niespotykaną szansą dla rodzimego sektora kosmicznego i uczelni, które będą mogły przetestować swoje technologie w warunkach mikrograwitacji. Na Ziemi można je odwzorować jedynie częściowo. Eksperymenty zostały wybrane poprzez kilkumiesięczny proces oceny wykonalności, za którą odpowiadało Ministerstwo Rozwoju i Technologi oraz Polska Agencja Kosmiczna.
Pierwszym z eksperymentów, który został wybrany do misji jest AstroMentalHealth. Został on przygotowany przez Uniwersytet Śląski we współpracy z Uniwersytetem Zielonogórskim, Uniwersytetem Wrocławskim, SWPS z Wrocławia oraz LunAres Research Station. Jego celem będzie badanie wpływu izolacji, technologii i ograniczonego kontaktu z naturą na zdrowie psychiczne astronautów, w tym ich emocje, efektywność pracy oraz interakcje ze środowiskiem podczas misji kosmicznej.
Równie ciekawym eksperymentem będzie EEG Neurofeedback, który został przygotowany przez Akademię Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku. W tym przypadku celem będzie zbadanie efektywności metody Neurofeedback EEG na zmniejszenia negatywnych skutków stresu podczas długotrwałej izolacji oraz rozwinięcie procedury dostosowanej do takich sytuacji.
Kolejnym z badań będzie eksperyment przygotowany przez Wojskową Akademię Techniczną im. Jarosława Dąbrowskiego o nazwie Human Gut Microbiota. Głównym celem jest badanie zmian mikrobiomu jelitowego człowieka w warunkach mikrograwitacji. Rezultaty eksperymentu mają pomóc w ulepszeniu strategii żywieniowej astronautów w trakcie misji oraz utrzymanie ich zdrowia i wydajności w trakcie i po zakończeniu misji.
Nie będzie to jedyny eksperyment przygotowany przez Wojskową Akademię Techniczną. Polski astronauta zajmie się również badaniem wpływu środowiska kosmicznego, w tym promieniowania, mikrograwitacji i zmian w grawitacji podczas lotu, na ekspresję genów i metylację DNA w jednojądrzastych komórkach krwi. To badanie nosi nazwę Immune Multiomics. Jego efekty mogą ulepszyć obecne immunoterapie, terapie przeciwzapalne i przeciwdziałające starzeniu się.
Kolejnym eksperymentem będzie LeopardISS. W ostatnich dniach dotarł na pokład Międzynarodowej Stacji Kosmicznej i został zainstalowany wewnątrz europejskiego modułu Columbus. W tym przypadku, celem eksperymentu przygotowanego przez firmę KP Labs będzie demonstracja technologii, a dokładniej zaawansowanej jednostki przetwarzania danych (DPU) do testowania algorytmów AI w rzeczywistych warunkach orbitalnych.
Następnym badaniem, który polski astronauta będzie musiał odhaczyć na liście zadań jest Astro Performance (Mollis Textus). Ten eksperyment przygotowała firma Smarter Diagnostics – spółka spin-off Uniwersytetu Warszawskiego. Głównym celem badania będzie ocena wpływu misji kosmicznej na układ mięśniowo-szkieletowy, zwłaszcza na tkanki miękkie astronautów, za pomocą metod diagnostycznych wykorzystujących AI.
Swój eksperyment przygotowała również Akademia Górniczo-Hutnicza z Krakowa. W ramach Mxene in LEO zostaną zbadane stabilności nanomateriałów w warunkach mikrograwitacji, a także przetestowane innowacyjne opaski na nadgarstek, które zostały wyposażone w czujniki na bazie MXenów do pomiaru ruchu nadgarstka i pulsu człowieka w przestrzeni kosmicznej.
Następnym eksperymentem będzie PhotonGrav przygotowany przez Cortivision. Badanie niezwykle ciekawe, ponieważ jego celem jest zrozumienie wpływu mikrograwitacji na aktywność mózgu astronautów oraz rozwój technologii interfejsu komputer-mózg, opartego na funkcjonalnej spektroskopii bliskiej podczerwieni (fNIRS).
Duże nadzieje są pokładane również w eksperymencie firmy Extremo Technologies o nazwie Space Volcanic Algae. Badanie dotyczy zdolności mikroglonów wulkanicznych do przetrwania i adaptacji w warunkach kosmicznych. Naukowcy twierdzą, że glony to uniwersalne organizmy, które mogłyby w przyszłości produkować tlen dla astronautów i wykonywać inne, ważne zadania. Co ciekawe, takie mikroorganizmy będą badane po raz pierwszy na ISS.
Swój eksperyment dostarczyło także Centrum Materiałów Polimerowych i Węglowych Polskiej Akademii Nauk. W ramach Stability of Drugs zostanie zbadana trwałość leków w warunkach mikrograwitacji i podwyższonego promieniowania kosmicznego. Pomoże to w opracowaniu lepszych strategii przechowywania i stosowania leków w długotrwałych misjach kosmicznych oraz na potrzeby warunków ziemskich.
Jeden z eksperymentów, które będą wykonywane przez polskiego astronautę na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, skupi się na pomiarze hałasu. Badanie o nazwie Wireless Acoustics zademonstruje w tym zakresie dwa specjalne mierniki. Ma to na celu zwiększenie bezpieczeństwa i komfortu załogi przebywającej na stacji kosmicznej. Warto zauważyć, że NASA wykorzystuje już jeden z dozymetrów Svantek na ISS.
Ostatnim z eksperymentów jest Yeast TardigradeGene. Został on przygotowany przez Uniwersytet Szczeciński (koordynator projektu), Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Uniwersytet Śląski w Katowicach. Ten eksperyment koncentruje się na zbadaniu przeżywalności zmodyfikowanych genetycznie drożdży (wzbogaconych białkiem niesporczaków) w warunkach kosmicznych. Badanie pomoże określić możliwości wykorzystania ich jako biofabryk podczas podróży kosmicznych, jak i na Marsie lub Księżycu.
Program edukacyjny
Przeprowadzanie eksperymentów nie będzie jedynym zajęciem dr Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego w trakcie misji na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Niezwykle ważnym elementem będzie również zrealizowanie programu edukacyjnego, który ma zainspirować młode pokolenie. Przygotowany plan obejmuje zarówno aktywności edukacyjne z udziałem astronauty przed misją, jak i w jej trakcie oraz po jej zakończeniu.
„Stworzony został zestaw doświadczeń edukacyjnych, konkursów dla uczniów i studentów. Zaplanowano niemal 20 godzin aktywności edukacyjnych z 80 godzin roboczych astronauty podczas misji. […] Zaprojektowano aż 30 eksperymentów edukacyjnych, w tym 10 autorstwa polskich uczniów. Eksperymenty dotyczą płynów, pomiaru masy, słynnych efektów fizycznych, a także testowania autorskiego sprzętu w warunkach nieważkości.” - opisała Polska Agencja Kosmiczna.
Podczas samej misji, zorganizowane będą 4 wydarzenia edukacyjne, podczas których zaproszeni uczniowie połączą się na żywo ze Sławoszem Uznańskim – Wiśniewskim, który odpowie na ich pytania i wykona uczniowskie demonstracje eksperymentów edukacyjnych. Zaplanowano:
• dwa wydarzenia z połączeniem wideo - w Łodzi i w Warszawie;
• dwa wydarzenia z połączeniem radiowym w programie ARISS (Amateur Radio on ISS) – w Rzeszowie i we Wrocławiu.
Uczestnicy każdego z wydarzeń przez 8 godzin będą brali udział w szeregu warsztatów i wykładów, a także pikniku edukacyjnym. Wydarzenia będą także transmitowane online, a za rekomendacją Ministerstwa Edukacji Narodowej, wszystkie polskie szkoły będą w te dni
W ramach opisywanej misji przygotowano też akcje edukacyjne kierowane dla całego społeczeństwa. Pierwszy z nic - „Leć” z polskim astronautą - dotyczy grupowych zmagań w pokonaniu dystansu równego średniej odległości Ziemia–ISS wybraną dyscypliną sportową. „(Zgaś) Światełko” to z kolei kampania edukacyjna dotycząca problemu zanieczyszczenia światłem.
Organizowane będzie też wspólne oglądanie przelotu ISS nad Polską. W tym zakresie organizowane będą akcje śledzenia ISS, a także konkurs astrofotograficzny. Więcej szczegółów programu edukacyjnego znajdą Państwo TUTAJ.
Polska w elicie
Udział polskiego astronauty w misji kosmicznej – pierwszy raz od 1978 r. – umożliwi Polsce dołączenie do elitarnego grona państw, które regularnie realizują misje załogowe oraz programy badawcze. Przeprowadzenie misji o charakterze naukowo-technologicznym będzie również symbolicznym wyrazem uznania dla rozwoju i osiągnięć cywilizacyjnych, które polscy naukowcy i inżynierowie wypracowali na przestrzeni ostatnich dekad.
Misja ta podkreśli ich zaangażowanie, innowacyjność oraz zdolność do tworzenia nowoczesnych rozwiązań technologicznych na światowym poziomie. Będzie to także wyraz docenienia wkładu Polski w globalne badania naukowe i rozwój technologii, a zarazem inspiracja dla kolejnych pokoleń, które będą kontynuować ten dynamiczny rozwój w różnych dziedzinach nauki i techniki.
Następnym badaniem, który polski astronauta będzie musiał odhaczyć na liście zadań jest Astro Performance (Mollis Textus). Ten eksperyment przygotowała firma Smarter Diagnostics – spółka spin-off Uniwersytetu Warszawskiego. Głównym celem badania będzie ocena wpływu misji kosmicznej na układ mięśniowo-szkieletowy, zwłaszcza na tkanki miękkie astronautów, za pomocą metod diagnostycznych wykorzystujących AI.
Swój eksperyment przygotowała również Akademia Górniczo-Hutnicza z Krakowa. W ramach Mxene in LEO zostaną zbadane stabilności nanomateriałów w warunkach mikrograwitacji, a także przetestowane innowacyjne opaski na nadgarstek, które zostały wyposażone w czujniki na bazie MXenów do pomiaru ruchu nadgarstka i pulsu człowieka w przestrzeni kosmicznej.
Następnym eksperymentem będzie PhotonGrav przygotowany przez Cortivision. Badanie niezwykle ciekawe, ponieważ jego celem jest zrozumienie wpływu mikrograwitacji na aktywność mózgu astronautów oraz rozwój technologii interfejsu komputer-mózg, opartego na funkcjonalnej spektroskopii bliskiej podczerwieni (fNIRS).
Duże nadzieje są pokładane również w eksperymencie firmy Extremo Technologies o nazwie Space Volcanic Algae. Badanie dotyczy zdolności mikroglonów wulkanicznych do przetrwania i adaptacji w warunkach kosmicznych. Naukowcy twierdzą, że glony to uniwersalne organizmy, które mogłyby w przyszłości produkować tlen dla astronautów i wykonywać inne, ważne zadania. Co ciekawe, takie mikroorganizmy będą badane po raz pierwszy na ISS.
Swój eksperyment dostarczyło także Centrum Materiałów Polimerowych i Węglowych Polskiej Akademii Nauk. W ramach Stability of Drugs zostanie zbadana trwałość leków w warunkach mikrograwitacji i podwyższonego promieniowania kosmicznego. Pomoże to w opracowaniu lepszych strategii przechowywania i stosowania leków w długotrwałych misjach kosmicznych oraz na potrzeby warunków ziemskich.
Jeden z eksperymentów, które będą wykonywane przez polskiego astronautę na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, skupi się na pomiarze hałasu. Badanie o nazwie Wireless Acoustics zademonstruje w tym zakresie dwa specjalne mierniki. Ma to na celu zwiększenie bezpieczeństwa i komfortu załogi przebywającej na stacji kosmicznej. Warto zauważyć, że NASA wykorzystuje już jeden z dozymetrów Svantek na ISS.
Ostatnim z eksperymentów jest Yeast TardigradeGene. Został on przygotowany przez Uniwersytet Szczeciński (koordynator projektu), Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Uniwersytet Śląski w Katowicach. Ten eksperyment koncentruje się na zbadaniu przeżywalności zmodyfikowanych genetycznie drożdży (wzbogaconych białkiem niesporczaków) w warunkach kosmicznych. Badanie pomoże określić możliwości wykorzystania ich jako biofabryk podczas podróży kosmicznych, jak i na Marsie lub Księżycu.
Program edukacyjny
Przeprowadzanie eksperymentów nie będzie jedynym zajęciem dr Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego w trakcie misji na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Niezwykle ważnym elementem będzie również zrealizowanie programu edukacyjnego, który ma zainspirować młode pokolenie. Przygotowany plan obejmuje zarówno aktywności edukacyjne z udziałem astronauty przed misją, jak i w jej trakcie oraz po jej zakończeniu.
„Stworzony został zestaw doświadczeń edukacyjnych, konkursów dla uczniów i studentów. Zaplanowano niemal 20 godzin aktywności edukacyjnych z 80 godzin roboczych astronauty podczas misji. […] Zaprojektowano aż 30 eksperymentów edukacyjnych, w tym 10 autorstwa polskich uczniów. Eksperymenty dotyczą płynów, pomiaru masy, słynnych efektów fizycznych, a także testowania autorskiego sprzętu w warunkach nieważkości.” - opisała Polska Agencja Kosmiczna.
Podczas samej misji, zorganizowane będą 4 wydarzenia edukacyjne, podczas których zaproszeni uczniowie połączą się na żywo ze Sławoszem Uznańskim – Wiśniewskim, który odpowie na ich pytania i wykona uczniowskie demonstracje eksperymentów edukacyjnych. Zaplanowano:
• dwa wydarzenia z połączeniem wideo - w Łodzi i w Warszawie;
• dwa wydarzenia z połączeniem radiowym w programie ARISS (Amateur Radio on ISS) – w Rzeszowie i we Wrocławiu.
Uczestnicy każdego z wydarzeń przez 8 godzin będą brali udział w szeregu warsztatów i wykładów, a także pikniku edukacyjnym. Wydarzenia będą także transmitowane online, a za rekomendacją Ministerstwa Edukacji Narodowej, wszystkie polskie szkoły będą w te dni zdalnie „gościły” w swoich murach polskiego astronautę.
W ramach opisywanej misji przygotowano też akcje edukacyjne kierowane dla całego społeczeństwa. Pierwszy z nic - „Leć” z polskim astronautą - dotyczy grupowych zmagań w pokonaniu dystansu równego średniej odległości Ziemia–ISS wybraną dyscypliną sportową. „(Zgaś) Światełko” to z kolei kampania edukacyjna dotycząca problemu zanieczyszczenia światłem.
Organizowane będzie też wspólne oglądanie przelotu ISS nad Polską. W tym zakresie organizowane będą akcje śledzenia ISS, a także konkurs astrofotograficzny. Więcej szczegółów programu edukacyjnego znajdą Państwo TUTAJ.
Polska w elicie
Udział polskiego astronauty w misji kosmicznej – pierwszy raz od 1978 r. – umożliwi Polsce dołączenie do elitarnego grona państw, które regularnie realizują misje załogowe oraz programy badawcze. Przeprowadzenie misji o charakterze naukowo-technologicznym będzie również symbolicznym wyrazem uznania dla rozwoju i osiągnięć cywilizacyjnych, które polscy naukowcy i inżynierowie wypracowali na przestrzeni ostatnich dekad.
Misja ta podkreśli ich zaangażowanie, innowacyjność oraz zdolność do tworzenia nowoczesnych rozwiązań technologicznych na światowym poziomie. Będzie to także wyraz docenienia wkładu Polski w globalne badania naukowe i rozwój technologii, a zarazem inspiracja dla kolejnych pokoleń, które będą kontynuować ten dynamiczny rozwój w różnych dziedzinach nauki i techniki.
Chcąc podkreślić narodowy wymiar wyprawy, polski astronauta zabiera ze sobą też wyjątkowy zestaw przedmiotów, które nawiązują do kluczowych osiągnięć Polski w nauce, kulturze i historii. „Te symbole narodowej tożsamości dowodzą, że misja to nie tylko innowacje technologiczne, ale także dziedzictwo, które łączy pokolenia”. - podkreśla Polska Agencja Kosmiczna.
Warto zauważyć, że Ax-4 będzie kolejną komercyjną misją Axiom Space. Udział Polaka w tej misji to wynik umowy podpisanej w 2023 r. pomiędzy Ministerstwem Rozwoju i Technologii a ESA na przygotowanie i przeprowadzenie polskiej misji technologicznej na ISS. Po stronie Polski w przygotowanie misji zaangażowana jest również Polska Agencja Kosmiczna (POLSA), jako agencja wykonawcza MRiT.
Źródła: Polska Agencja Kosmiczna, Ministerstwo Rozwoju i Technologii, Space24.pl
SPACE24
https://space24.pl/nauka-i-edukacja/pol ... i-edukacja
