Rządowa ofensywa kosmiczna2021-08-05. Maciej Blacha
Rok 2021 obfituje w nowości, jakie serwuje nam rząd w związku z planami rozwoju rodzimego sektora kosmicznego. Zmiany, jakie zachodzą pozwalają nawet optymistycznie założyć, że rządzący dostrzegli, że kosmos jest bliżej niż do tej pory myśleli.
Satelitarny System Obserwacji Ziemi
27 stycznia w Jasionce na Podkarpaciu przedstawiciele Samorządu Województwa Podkarpackiego, polskiego operatora telekomunikacyjnego EXATEL, Politechniki Rzeszowskiej oraz Państwowej Wyższej Szkoły Techniczno-Ekonomicznej w Jarosławiu podpisali list intencyjny w sprawie powołania klastra kosmicznego. W wydarzeniu brali także udział przedstawiciele Ministerstwa Obrony Narodowej (MON) oraz Ministerstwa Aktywów Państwowych. W trakcie wydarzenia ogłoszono również rozpoczęcie prac nad Satelitarnym Systemem Obserwacji Ziemi. Swoje zaangażowanie zapowiedział MON, jako jednej z głównych beneficjentów technologii. Projekt finansowany miałby być w głównej mierze ze środków pochodzących z Krajowego Programu Odbudowy (KPO).
W maju kierownictwo spółki Exatel, w całości kontrolowanej przez Skarb Państwa, podczas ogłaszania wyników finansowych za poprzedni rok, zapowiedziało utworzenie do 2026 roku konstelacji 6 mikrosatelitów (masa do 100 kg). Pierwszy obiekt miałby być umieszczony na orbicie już w 2023 roku. Instrumenty mają zapewnić obraz zarówno w paśmie widzialnym, podczerwieni, jak i w radarowym (SAR). Cały projekt ma kosztować prawie 700 mld PLN i ma być finansowany głównie ze środków KPO.
Za cel długoterminowy, Exatel wyznaczył sobie umieszczenie swojego satelity telekomunikacyjnego na orbicie geostacjonarnej.
Polsa – Nowe logo, prezes i statut
Polska Agencja Kosmiczna przyzwyczaiła nas do ciągłych zmian. Ten rok nie należał do wyjątkowych. Najpierw 18 lutego po trzech miesiącach bezkrólewia na prezesa POLSA powołany został prof. dr hab. Grzegorz Wrochna. Kilka tygodni później stare logo agencji zastąpiony nowym. Bez oceniania estetyki nowego znaku, zdaniem autora można przyjąć, że ostatecznie była to dobra decyzja biorąc pod uwagę kontrowersje jakie narosły przy wyborze poprzedniego.
To nie był jednak koniec nowości. 21 lipca opublikowano projekt rozporządzenia Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii (MRPiT) w sprawie statusu POLSA. Zmiany motywowane zostały niedostosowaniem statutu do nowelizowanej ustawy o POLSA, której przepisy weszły w życie w 2020 roku.
Zgodnie z projektem prezes PAK, kieruje agencją przy pomocy nie więcej niż dwóch wiceprezesów. W przeciwieństwie do wcześniejszych przepisów nie będą oni mieli przypisanych kompetencji ani podporządkowanych sobie struktur wewnątrz agencji.
W projekcie statutu na nowo określona została struktura organizacyjna PAK. Wydzielone zostały następujące komórki organizacyjne:
• Departament Strategii i Współpracy Międzynarodowej;
• Departament Badań i Innowacji;
• Departament Bezpieczeństwa Kosmicznego;
• Departament Obserwacji Ziemi;
• Departament Telekomunikacji i Nawigacji Satelitarnej;
• Departament Informacji i Promocji;
• Biuro Organizacyjne.
Departament Bezpieczeństwa Kosmicznego, Departament Obserwacji Ziemi i Departament Telekomunikacji i Nawigacji Satelitarnej mają realizować zadania związane m.in. z potrzebami administracji publicznej w zakresie technologii satelitarnych oraz zwiększenia konkurencyjności polskiego przemysłu i rozwinięcia jego kompetencji.
Nowy statut zakłada również możliwość powoływania zespołów zadaniowych oraz tworzenia zakładów i laboratoriów.
Rozporządzenie o statusie POLSA należy rozpatrywać w powiązaniu z dokumentem, który ujrzał światło dzienne następnego dnia.
Krajowy Program Kosmiczny (wersja 0.
Próby uchwalenia KPK trwają od 2017 roku. Wszystkie kolejne wersje były odrzucane w trakcie procedowania. Ostatnia wersja stworzona przez PAK odrzucona została przez Ministerstwo Rozwoju w zeszłym roku. I to właśnie ta instytucja wzięła na siebie odpowiedzialność za dalsze prace nad projektem.
Projekt Krajowego Programu Kosmicznego, jeśli zostanie uchwalony stanie się rządowym programem wieloletnim. Oznacza to w skrócie, możliwość finansowanie jego zadań bezpośrednio z budżetu państwa i środków UE.
Wersja 0.8 stawia przed sobą takie cele jak:
1) rozbudowa kompetencji i zwiększenie konkurencyjności polskiego sektora kosmicznego;
2) zwiększenie wykorzystania danych satelitarnych przez administrację, naukę, przemysł
i społeczeństwo;
3) wykorzystanie technologii satelitarnych do zwiększenia bezpieczeństwa i obronności kraju.
Cele mają zostać osiągnięte przez interwencje w obszarach określonych jako priorytetowe.
Priorytet I: Budowa zdolności konstruowania i wynoszenia obiektów kosmicznych (realizacja celu 1)
Priorytet II: Budowa Systemu Satelitarnej Obserwacji Ziemi MikroGlob (realizacja celu 2 i 3 KPK)
Priorytet III: Budowa Narodowego Systemu Informacji Satelitarnej (NSIS) (realizacja celu 2 KPK)
Priorytet IV: Rozbudowa Narodowego System Bezpieczeństwa Kosmicznego (cel 3 KPK)
Koordynacją „potrzeb i planów” resortów, środowisk akademickich i przedsiębiorców, ma zająć się PAK. Zmiana statusu agencji wydaje się bezpośrednio wynikać z potrzeb realizacji priorytetów zawartych w KPK. Nowo powstałe departamenty odpowiadają obszarom, na które projekt stawia szczególny nacisk. W projekcie zawarto również bardzo interesujące ogólne informacje o polskim sektorze kosmicznym z perspektywy programu Polish Industry Incentive Scheme (link).
Zgodnie z planami Ministerstwa Rozwoju w ramach realizacji Priorytetu I, środki przeznaczone będą na wsparcie badań naukowych, kształcenie kadry, inkubacje startupów, umieszczenie polskiego transpondera na orbicie geostacjonarnej, rozwój technologii rakietowych, a także co ciekawe przeprowadzenie narodowej badawczej misji kosmicznej. W ramach realizacji priorytetu planowane jest zwiększenie składki na programy opcjonalne ESA. Budżet na jego realizacje opiewa na kwotę 983 mln PLN.
Priorytet II zakłada utworzenie systemu obserwacji satelitarnej MikroGlob. Zadania postawione w KPK zasadniczo pokrywają się z planami, jakie w maju ogłosił Exatel. Obejmują utworzenie konstelacji mikrosatelitów obserwacyjnych, w tym jednego w technologii SAR. Nowością jest opcjonalne wyniesienie satelity z ładunkiem naukowym lub środowiskowym. Środki w wysokości 1 032,15 mln PLN mają pochodzić z KPO i budżetu państwa
W Priorytecie III KPK skupia się na stworzeniu systemu obsługi danych satelitarnych. Celem jest dostarczenie serwisów monitoringowych, informacji, narzędzi analitycznych i usług dla administracji publicznej i podmiotów prywatnych. Dane satelitarne pozyskiwane mają być w ramach programu Copernicus, a po rozwinięciu zdolności z priorytetu II, również za pomocą własnych instrumentów. Budżet na realizacje wynosi 281,36 mln PLN
Priorytet IV skupia się na bezpieczeństwie. W jego ramach przewiduje się rozwój: Sieci naziemnych i kosmicznych sensorów optycznych obserwacji przestrzeni kosmicznej w tym sensorów laserowych; komponentów sensorycznych pogody kosmicznej; komponentów naziemnej radarowej sieci sensorycznej w tym radaru. Planowany budżet to 272 mln PLN.
Projekt KPK do 16 sierpnia pozostaje w konsultacjach społecznych.
Podsumowanie
W ostatnich działaniach strony rządowej można doszukiwać się oznak pewnej zmiany mentalnej jaka zaszła u naszych decydentów. Podpisania listu intencyjnego w obecności przedstawicieli rządowych, jak i późniejsze plany rozwoju konstelacji Exatela we współpracy z MON, czy ostatecznie zmiana statusu POLSA i projekt nowego KPK, sprawiają wrażenie, że rządzący zaczynają dostrzegać, potencjał drzemiący w tym sektorze. Z informacji otrzymanych od Ministerstwa Rozwoju wynika, że prowadzone są również prace na ustawą regulującą działalność kosmiczną, która ma także zawierać przepisy dotyczące rejestracji obiektów kosmicznych. Projekt ma zostać opublikowany jesienią bieżącego roku.
Zmiany prawne to jedno inną kwestią jest już sama ich ocena. W KPK możemy znaleźć kilka zapisów, które mogą rodzić pytania, co najmniej o ich sensowność. Choćby plany rozwijania zdolności wynoszenia rakiet suborbitalnych z terytorium Polski. Miejscem wynoszenie najprawdopodobniej byłby poligon wojskowym w Ustce. Abstrahując od aspektów technicznych takiego przedsięwzięcia, jednym z powodów rozwinięcia tych zdolności ma być aspekt ekologiczny, ponieważ „umożliwienie lotów z Polski wyeliminuje ślad węglowy związany z transportem systemów rakietowych np. do Skandynawii”. Jako alternatywne rozwiązanie zaproponowano Airlaunch, czyli technologie startu rakiety przytwierdzonej wcześniej do samolotu. Nie podano jednak budżetu, jaki miałby zostać na to przeznaczony.
Pytań jest oczywiście więcej, a projekt KPK nie został jeszcze przyjęty i przechodzi przez etap konsultacji społecznych. W obliczu zmian prawnych i w odpowiedzi na potrzeby, przed jakimi stoi sektor kosmiczny w Polsce, redakcja Kosmonauty przygotowała ankietę zaadresowaną do podmiotów zainteresowanych rozwojem tego sektora. Zebrane wnioski z przeprowadzonego badania zostaną opublikowane na portalu. (Link do ankiety)
(MB)
Grzegorz Wrochna prezes POLSA – Credits – Ministerstwo Rozwoju
https://kosmonauta.net/2021/08/rzadowa- ... kosmiczna/