Potrzebne są obserwacje super-wybuchu V627 Peg2021-07-28.
W dn. 20 lipca 2021 r. na portalu AAVSO ukazał się alert nr 747, w którym astronom Christian Knigge zgłosił pilną potrzebę obserwacji rzadkiego super-wybuchu nowej karłowatej V627 Peg przez miłośników astronomii. Potrzebne są zarówno obserwacje fotometryczne (CCD, lustrzankowe, wizualne) jak i spektroskopia amatorska. Kampania obserwacyjna, w którą zaangażowane są również satelitarne teleskopy rentgenowskie i radioteleskopy, potrwa przynajmniej przez najbliższy miesiąc. Jest to trzeci super-wybuch tej nowej karłowatej od czasu jej odkrycia w 2010 roku.
1. Nowe karłowate z garbami
Gwiazdy zmienne kataklizmiczne są ciasnymi układami podwójnymi składającymi się z białego karła (główny składnik układu) i małomasywnej gwiazdy (wtórny składnik układu). Wokół głównego składnika tworzy się dysk akrecyjny w wyniku wypływu masy przez powierzchnię Roche’a ze składnika wtórnego.
Podklasą układów kataklizmicznych są nowe karłowate, w których obserwuje się wybuchy polegające na nagłym uwolnieniu się energii grawitacyjnej. Podczas fazy spokojnej następuje powolna akumulacja materii w dysku, która szybko jest akreowana na białego karła podczas „wybuchu”, gdy w krótkim czasie następuje uwolnienie ogromnej ilości energii grawitacyjnej. Za nagłe włączenie gwałtownej akrecji odpowiadają niestabilności w dysku.
Nowe karłowate dzieli się na kilka typów, które określa się nazwami typowych obiektów. Na ogół wybuchy nowych karłowatych trwają kilka dni dla typu U Gem i SS Cyg. Natomiast typ SU UMa nowych karłowatych wykazuje mniej częste „super-wybuchy”, które trwają kilka tygodni. Super-wybuchy charakteryzują się osobliwą modulacją jasności w kształcie garbu o amplitudzie poniżej 1m, która pojawia się krótko po maksimum jasności i występuje aż do początku fazy spokojnej.
Nowe karłowate typu WZ Sge są podgrupą zmiennych SU UMa, w których przerwy pomiędzy super-wybuchami wynoszą od kilku lat do nawet dziesięcioleci.
Supergarby (ang. superhumps) dla zmiennych typu WZ Sge ewoluują od „wczesnych supergarbów” (ang. early superhumps) w pobliżu maksimum jasności (dwa garby o okresie bardzo bliskim okresowi orbitalnemu).
W późniejszym okresie pojawiają się „zwykłe supergarby” (ang. ordinary superhumps) z „jedno-garbną” modulacją jasności o okresie o kilka procent dłuższą niż okres orbitalny.
Wreszcie kilka dni po gwałtownym spadku jasności po fazie plateau super-wybuchu (przykład takiego spadku jasności dla V627 Peg około 30 dni po maksimum pokazano na rys.1) pojawiają się „późne supergarby” (ang. late superhumps), które mogą trwać nawet przez kilkaset cykli orbitalnych układu już po zakończeniu super-wybuchu.
2. Dotychczasowe super-wybuchy V627 Peg
Nowa karłowata V627 Peg została odkryta podczas super-wybuchu w 2010 roku niezależnie przez japońskich miłośników astronomii Yi (zdjęcia wykonane lustrzanką cyfrową) i Kaneko. Rys.1 przedstawia krzywą blasku z tego super-wybuchu, na której obserwacje Yi przed maksimum jasności zaznaczono czarnymi kropkami 10.8m i 8.4m.
Super-wybuch w 2010 roku był intensywnie obserwowany przez grupę astronomów słowackich i rosyjskich astronomów pod kierunkiem D. Chochol [4]. Podczas tego super-wybuchu średnia jasność V627 Peg spadła o 2m w ciągu 13 dni od maksimum jasności, a po około 140 dniach osiągnęła jasność w fazie spokojnej (V~16.0m). Z obserwacji tego super-wybuchu astronomowie oszacowali okres orbitalny układu oraz masę składnika wtórnego (gwiazda która traci masę na rzecz białego karła) na zaledwie ~0.09 Mʘ. Jest to więc już prawie brązowy karzeł, ponieważ w obiekcie poniżej ~0.08 Mʘ jest za niska temperatura do podtrzymania reakcji jądrowych.
W bazie danych AAVSO VSX okres orbitalny układu V627 Peg wynosi 0.05452 dnia, czyli 78.51 minut.
Zaobserwowano super-wybuch tej nowej karłowatej również w 2014 r. Ale najnowszy super-wybuch z lipca 2021 r. jest pod specjalnym nadzorem, ponieważ przynajmniej do końca sierpnia będzie trwała międzynarodowa kampania obserwacyjna super-wybuchu V627 Peg w wielu zakresach widma (X, daleki UV, zakres optyczny, radiowy) – szczegóły poniżej.
3. Międzynarodowa akcja obserwacyjna super-wybuchu V627 Peg w 2021 roku
Pilną potrzebę obserwacji rzadkiego wybuchu nowej karłowatej V627 Peg zgłosił w dn. 20 lipca 2021 r. na portalu AAVSO brytyjski astronom Christian Knigge (University of Southampton) - szczegóły w alercie AAVSO nr 747 [1]. Jest on wybitnym badaczem układów kataklizmicznych.
Do znalezienia tego obiektu na niebie może posłużyć poniższa mapka – rys.2:
UWAGA!
Zaledwie 2.5” na pn-zach od V627 Peg jest gwiazda o jasności V=15.1m. Należy być uważnym przy identyfikacji, gdy V627 Peg znacznie osłabnie. V 627 Peg szybko porusza się po niebie i względem optycznego towarzysza porusza się na niebie w kierunku pn-wsch.
Koordynator tej akcji dr Ch. Knigge wyjaśnia cel obserwacji V627 Peg podczas super-wybuchu w 2021 r.:
Aktualnie prowadzimy kampanię obserwacyjną w wielu pasmach, obejmująca zakres radiowy, optyczny, ultrafioletowy i rentgenowski spoza Ziemi. Szczególnie interesujący jest fakt, że to jest jeden z najbliższych obiektów tego typu, co oznacza duże prawdopodobieństwo dokładnego monitorowania we wszystkich z tych długości fal – uwzględniając nawet zakres radiowy! Oznacza to, że będziemy w stanie połączyć różne charakterystyczne cechy z długością fal. Na przykład wiemy, że w zakresie radiowym zazwyczaj obserwuje się rozbłyski (prawdopodobnie spowodowane pojawianiem się i znikaniem dżetu) i byłoby niezwykłe dowiedzieć się, czy łączy się to z innymi właściwościami, np. z rozwojem super-garbów lub zmianami kolorów w zakresie optycznym, czy rentgenowskim.
Zachęcamy obserwatorów, aby przystąpić do tej kampanii jak najszybciej i uzyskać możliwie najlepsze pokrycie obserwacjami. Ponieważ obiekt jest tak jasny, że przynajmniej niektórzy obserwatorzy powinni mieć możliwość robienia zdjęć z dużą kadencją w wielu zakresach i to byłoby fantastyczne (duża kadencja oznacza faktycznie, że należy fotografować tak często jak to tylko jest możliwe bez istotnego wzrostu szumów odczytu. Na przykład ważne byłyby serie zdjęć naświetlanych przez mniej więcej sekundy). Wielo-zakresowość jest zalecana, ponieważ jesteśmy szczególnie zainteresowani zmianami kolorów.
Jesteśmy szczególnie zainteresowani zmianami w wielu długościach fali tego układu, gdy powraca do stanu spokojnego. Obecnie obserwujmy w zakresie rentgenowskim i ultrafioletowym za pomocą obserwatorium satelitarnego SWIFT i kilku radioteleskopów , które powinny umożliwić śledzenie, czy jest jakiś dżet w układzie podczas wybuchu i jak się zmienia. Chcielibyśmy odpowiedzieć na pytania w rodzaju: czy pojawienie się/zanik dżetu jest związany ze zjawiskami w innych zakresach, np. pojawienie się linii emisyjnych podczas zaniku lub nawet szczególnego rodzaju oscylacji w fotometrii optycznej lub może zmiany barwy układu w zakresie optycznym.
Kampania obserwacyjna z użyciem satelity SWIFT będzie trwała przynajmniej 30 dni, więc będą ważne jakiekolwiek dane zebrane w tym okresie. Zachęcamy do spektroskopii i dwubarwnej fotometrii (np. BV) o dużej kadencji tych obserwatorów, którzy mają takie możliwości. Jednak każde dane obserwacyjne będą przydatne, aby odtworzyć ewolucję układu w zakresie optycznym.
Największy priorytet mają obserwacje w filtrach astronomicznych w następującej kolejności: V i B. Przydatne będą również obserwacje bez filtrów (CV) odniesione do poziomu jasności V gwiazdy porównania oraz fotometria lustrzankowa DSLR (TG, TB, TR). Przydatne będą również obserwacje wizualne, jako uzupełnienie krzywej blasku.
Obserwacje należy raportować na portalu AAVSO:
• fotometria/wizualne obserwacje -
https://www.aavso.org/webobs • spektroskopia -
https://www.aavso.org/apps/avspec/ Aktualne (do 28 lipca 2021 r.!) obserwacje super-wybuchu V627 Peg z 2021 r. prezentuje rys.3.
4. Jak dalej może ewoluować krzywa blasku V627 Peg ?
Nowa karłowata osiągnęła V627 Peg osiągnęła największą jasność V~9.7m w dniu 19 lipca 2021r. i obecnie po około 10 dniach spadła do V~11.0m (szczegóły na rys.3). Bardzo niepewną prognozę tego zjawiska może dać krzywa blasku super-wybuchu V627 Peg z 2010 r. pokazana na rys.1.
W ciągu kilkunastu dni powinna zakończyć się faza mniej więcej stałej jasności (tzw. plateau) w krzywej blasku i powinien nastąpić szybki spadek o kilka magnitudo.
Ale jak faktycznie będzie, to pokażą dalsze obserwacje. Zachęcam do obserwacji!
Opracowanie: Ryszard Biernikowicz
Więcej informacji:
[1] AAVSO „Alert Notice 747: V627 Peg photometry and spectroscopy requested” -
https://www.aavso.org/aavso-alert-notice-747[2] Forum AAVSO „V627 Peg observing campaign” -
https://www.aavso.org/v-627-peg-campaign[3] Forum BAA „Outburst of the WZ Sge star V627 Peg” -
https://britastro.org/node/26096[4] D. Chochol i inni (2012) „Photometric investigation of the dwarf nova Pegasi 2010 – a new WZ Sge-type object” -
http://articles.adsabs.harvard.edu/pdf/ ... ..42...39CŹródło: AAVSO
Na ilustracji przykładowe (z dn. 19-20 lipca 2021r.) multi-zakresowe (barwy: B,V,I, SG,SI) obserwacje fotometryczne podczas trwającego super-wybuchu nowej karłowatej V627 Peg. Obserwacje zostały wykonane przez miłośników astronomii. Podczas tego super-wybuchu w krzywej blasku V627 Peg obserwuje się tzw. supergarby, czyli modulacje jasności o amplitudzie ~0.2m-0.3m i okresie porównywalnym z okresem orbitalnym (P~1.3 godz). Źródło LCG AAVSO
Rys.1. Krzywa blasku V627 Peg (filtry U, B, V, R) podczas super-wybuchu w 2010 roku. Na rysunku oznaczono okres występowania modulacji jasności w postaci zwykłych supergarbów (ang. ordinary superhumps) oraz późnych supergarbów (ang. late superhumps). Czerwona kropki prezentują średnią jasność podczas obecnego wybuchu (V ~9.7m- maksimum jasności w dn. 19 lipca 2021r. , V ~11.0m – jasność w dn. 28 lipca 2021r.). Oprac. na podstawie [4]
Rys.2. Mapka AAVSO okolicy V627 Peg o polu widzenia 0.5°. Gwiazda zmienna jest oznaczona otwartym kółkiem w centrum. Zaledwie 2.5” na pn-zach od V627 Peg znajduje się gwiazda o jasności V=15.1m. Źródło: AAVSO
UWAGA!
Zaledwie 2.5” na pn-zach od V627 Peg jest gwiazda o jasności V=15.1m. Należy być uważnym przy identyfikacji, gdy V627 Peg znacznie osłabnie. V 627 Peg szybko porusza się po niebie i względem optycznego towarzysza porusza się na niebie w kierunku pn-wsch.
Rys.3. Krzywa blasku V627 Peg w barwach B,V i SG,SR (filtry najnowocześniejszego systemu fotometrycznego Sloan’a) podczas obecnego super-wybuchu w 2021 r. Są to obserwacje zaraportowane przez obserwatorów z całego świata do bazy AAVSO. Na ogólne zmiany jasności (górny panel) nakładają się modulacje jasności o okresie zbliżonym do okresu orbitalnego układu, czyli tzw. „supergarby” w krzywej blasku podczas „super-wybuchu” (dolny panel). Okres orbitalny V627 Peg wynosi ~0.05452 dnia (~1.3 godz. / 79 minut). Źródło: LCG AAVSO
https://www.urania.edu.pl/wiadomosci/po ... u-v627-peg
